№ 21 | Deel 3: Centraal-Azië
Over Centraal-Azië schrijven zonder de Sovjetflat te noemen is onmogelijk. Ze staan overal. Grauwe kolossen uit een nog niet eens zo ver verleden. Vaak eenzaam, soms gegroepeerd. Blokken beton, een bonte verzameling satellietschotels op het dak. Afgebladderde, pastelkleurige verf en wapperend wasgoed maakt het sombere aanzien nog enigszins kleurrijk. Een enkele flat is opgeleukt met afgeronde hoekjes, rococo-achtige ornamenten of sierlijke balkonstijlen die vaag aan Jugendstil doen denken. Het helpt iets, maar niet veel. De onvermijdelijke treurigheid bij het aanzien van deze bouwsels overvalt je vroeg of laat. Wie bedenkt zoiets? Maar—ook dat is waar—praktisch is het wel. Er passen een hoop mensen in. Daarom worden ze waarschijnlijk ook niet afgebroken.
Ook wij hebben de ‘eer’ nu in zo’n gebouw te wonen, zij het in een kleine variant. De haveloze buitenkant doet anders vermoeden, maar toch is het vrij gerieflijk wonen. Vanwege het jarenlange verzuim aan onderhoud is de kans op lekkage of andere narigheden aanzienlijk maar tot nu toe hebben we niets te klagen. Of het moet de gezellige gehorigheid zijn. Met esthetiek hebben deze flats dus weinig te maken. Of toch wel? Zo op het oog gezien is de Sovjetflat niet mooi te noemen. Anderzijds: het is maar net wat je onder schoonheid verstaat. Is oud lelijk? Stiekem hebben we daar toch nog wel een dingetje over. We moeten denken aan de griezelig perfecte nieuwbouwwijken van Nederland. Aan de strakke twee-onder-een-kapwoningen die van Delfzijl tot Dinxperlo hetzelfde zijn. Buiten de historische binnensteden en dorpskernen die onder het cultureel erfgoed vallen lijkt er voor vergane glorie weinig plaats te zijn in Nederland. In vergeten uithoeken van—noem eens wat—Oost-Groningen, Drenthe of Zeeuws-Vlaanderen wil men nog wel eens een bejaard kantoorpand of verouderde woning tegenkomen, maar de algemene tendens is toch dat oud spul zo snel mogelijk tegen de vlakte moet. Dat is hier anders. Ja, er is vervangende nieuwbouw (vooral rond de ambassades) maar afgezien daarvan blijft oud gewoon staan. En zo krijgt de Sovjetflat als vanzelf een authentieke, nostalgische, ja bijna sfeervolle uitstraling.